Mięśniaki macicy leczenie - wprowadzenie
Mięśniaki macicy to jedno z najczęstszych schorzeń ginekologicznych dotykające znacznej części populacji kobiet. Choć zazwyczaj nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla życia, mogą znacząco wpływać na jakość życia, płodność i ogólne samopoczucie.
Czym są mięśniaki macicy?
Mięśniaki macicy, znane również jako włókniaki, to łagodne nowotwory rozwijające się w mięśniówce macicy. Te guzy nie dają przerzutów i mają bardzo niskie ryzyko zezłośliwienia, ponieważ jedynie ok. 0.04%. Zbudowane są głównie z tkanki mięśniowej gładkiej oraz tkanki łącznej włóknistej. Mogą występować pojedynczo lub w grupach, a ich rozmiary wahają się od kilku milimetrów do kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu centymetrów. Mięśniaki macicy klasyfikuje się w zależności od ich lokalizacji w obrębie macicy:
- Mięśniaki śródścienne — rozwijają się w ścianie macicy, mogą stanowić przyczynę obfitych miesiączek i krwawień między cyklami
- Mięśniaki podśluzówkowe — rosną do wewnątrz jamy macicy, powodują obfite i długie krwawienia miesiączkowe. W przypadku braku leczenia mogą prowadzić do anemii. Są częstym źródłem problemów związanych z zajściem i utrzymaniem ciąży
- Mięśniaki podsurowicówkowe — rozwijają się na zewnętrznej powierzchni macicy, nie dają obfitych krwawień. Są odpowiedzialne za wzmożone parcie na pęcherz, trudności z jego wypróżnianiem lub niezamierzone oddawanie moczu
Występowanie mięśniaków macicy u kobiet
Szacuje się, że mięśniaki macicy występują u 20-50% kobiet w wieku rozrodczym, przy czym częstość ich występowania wzrasta do 70% u kobiet po 50. roku życia. U niektórych kobiet mięśniaki macicy mogą być bezobjawowe i zostać wykryte przypadkowo podczas rutynowych badań ginekologicznych. Typowe objawy to obfite miesiączki, ból w podbrzuszu, częste oddawanie moczu oraz problemy z płodnością.
Przyczyny powstawania mięśniaków
Wieloletnie badania nie wykazały dokładnych powodów powstawanie mięśniaków macicy. Można natomiast wskazać kilka istotnych przyczyn ryzyka.
Niemodyfikowalne czynniki ryzyka (nie można ich zmienić)
Do czynników ryzyka pojawienia się mięśniaków macicy, których nie da się zmienić, zaliczamy np. predyspozycje genetyczne. Badania wskazują, że występowanie guzów w najbliższej rodzinie powoduje większe ryzyko pojawienia się ich. Inną przyczyną mogą być zaburzenia hormonalne. Mięśniaki są hormonozależne, a ich wzrost stymulowany jest głównie przez estrogeny i progesteron. Dlatego też często obserwuje się ich powiększanie w czasie ciąży i zmniejszanie po menopauzie. Również rasa ma duży wpływ na poziom ryzyka powstania guzów macicy. Badania udowodniły, że kobiety czarne są na nie bardziej narażone niż kobiety białe. Czynnikiem niemodyfikowalnym jest także wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki i późne ostatniej (długi okres rozrodczy).
Modyfikowalne czynniki ryzyka (można je zmienić)
Istnieją również potencjalne przyczyny mięśniaków macicy, na które mamy wpływ. Otyłość zwiększa ich ryzyko, ponieważ powoduje wyższy poziom estrogenów u kobiet. Także brak ciąż lub późne macierzyństwo może być istotnym czynnikiem. Kobiety zachodzące w ciąże po 25. roku życia bardziej narażone na pojawienie się u nich mięśniaków macicy. Dieta może być szczególnie ważną przyczyną. Nadużywanie substancji, takich jak alkohol i kofeina oraz nadmierne spożywanie czerwonego mięsa są wskazywane jako czynniki mogące przyczynić się do wzrostu rozwoju mięśniaków macicy.
Objawy mięśniaków macicy
Większość kobiet w ogóle nie odczuwa objawów mięśniaków macicy. Ich charakter jest zależny od rozmiaru i umiejscowienia guzów. Gdy mięśniaki osiągną spory rozmiar, a lokalizacja będzie niekorzystna, mogą powodować wiele uciążliwych dolegliwości. Do najczęstszych objawów należą obfite i często bolesne krwawienia menstruacyjne mogące się przedłużać lub nawet występować między miesiączkami. Odczuwalne mogą być także bóle w podbrzuszu i uczucie ucisku powodujące wzmożoną potrzebę oddawania moczu. Kobiety często skarżą się również na bóle podczas współżycia płciowego oraz trudności z zajściem w ciążę lub jej donoszeniem. Wiele z objawów mięśniaków macicy jest ignorowanych, ponieważ są normalizowane przez społeczeństwo, np. bóle w podbrzuszu i obfite krwawienia. Jednak ważne jest, aby nie lekceważyć przypadków tych objawów i zadbać o odpowiednią profilaktykę. Warto zwrócić się z nimi do ginekologa, który przeprowadzi wywiad lekarski oraz wykona właściwe badania, potrzebne do postawienia diagnozy.
Metody leczenia mięśniaków macicy
Wybór metody leczenia guzów zależy od wielu czynników, takich jak wiek pacjentki, nasilenie objawów, rozmiar i lokalizacja mięśniaków macicy oraz plany dotyczące zajścia w ciążę. Dostępne są następujące opcje:
Obserwacja czynna
W przypadku bezobjawowych, małych mięśniaków macicy często stosuje się jedynie regularne kontrole, bez aktywnego przyjmowania leków. Pacjentka pozostaje pod opieką ginekologa, który monitoruje ewentualne zmiany w rozmiarze mięśniaków i ewentualne pojawianie się dolegliwości.
Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne to jedna z nieinwazyjnych metod niwelowania objawów i możliwe zmniejszanie rozmiaru mięśniaków macicy. Nie prowadzi jednak do całkowitego wyleczenia. Może także służyć w celu przygotowywania się do leczenia operacyjnego. Polega na przyjmowaniu odpowiednich leków. Na przykład przyjmowanie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych pomaga w regulacji cyklu miesiączkowego i zmniejsza obfitość krwawień. Stosuje się również analogi gonadoliberyny (GnRH), które hamują produkcję estrogenów, prowadząc do czasowego zmniejszenia mięśniaków i są często stosowane przed zabiegiem operacyjnym, androgeny mogące zmniejszać rozmiary guzów macicy, ale ich stosowanie jest ograniczone ze względu na działania niepożądane, a także niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Cel tych leków to zmniejszenie bólu i obfitości krwawień. Inną metodą jest zastosowanie wkładek wewnątrzmacicznych, które zmniejszają dolegliwości związane z krwawieniem i mają funkcje antykoncepcyjne.
Embolioza tętnicy macicznej
Embolioza tętnicy macicznej (UAE) to mało inwazyjna procedura radiologiczna polegająca na zamknięciu naczyń krwionośnych odżywiających mięśniaki. Prowadzi to do zmniejszenia ukrwienia guzów i ich stopniowego obkurczania. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, wprowadzając cewnik do tętnicy udowej i kierując go do tętnic macicznych. Następnie wstrzykuje się drobne cząsteczki, które blokują przepływ krwi do mięśniaków. Zaletami tej metody jest krótki czas hospitalizacji pozwalający pacjentkom na szybki powrót do wykonywania codziennych aktywności oraz zachowanie macicy. Niestety UAE nie zawsze jest skuteczna w przypadku bardzo dużych mięśniaków, a podczas zabiegu mogą wystąpić powikłania, takie jak infekcje czy przedwczesna menopauza.
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne to jedna z najskuteczniejszych metod walki z mięśniakami macicy, które wykonuje się w przypadku, gdy przyjmowanie leków nie dało pożądanych rezultatów. Są różne rodzaje operacji w zależności od tego, czy macica zostanie usunięta lub zachowana. Decyzja o wyborze metody leczenia powinna być podjęta wspólnie przez pacjentkę i lekarza, po dokładnym omówieniu wszystkich opcji oraz potencjalnych korzyści i ryzyka związanego z każdą z nich.
Miomektomia
To zabieg, który polega na chirurgicznym usunięciu mięśniaków, natomiast bez usunięcia macicy. Jest preferowany u kobiet planujących ciążę. Może być wykonywana różnymi technikami, w zależności od rozmiaru i lokalizacji mięśniaków. Miomektomia brzuszna polega na usunięciu mięśniaków macicy przez nacięcie w powłokach brzusznych i jest zalecana przy dużych lub licznych mięśniakach. Miomektomia laparoskopowa wykorzystuje małe nacięcia w brzuchu, przez które wprowadza się narzędzia chirurgiczne, co pozwala na mniej inwazyjny zabieg. Miomektomia histeroskopowa jest stosowana do usuwania mięśniaków podśluzówkowych przez pochwę, bez konieczności nacięcia brzucha.
Histerektomia
To zabieg polegający na całkowitym usunięciu macicy, co stanowi trwałe rozwiązanie problemu mięśniaków. Jest to metoda radykalna, zalecana kobietom, gdy inne metody leczenia okazały się nieskuteczne. Histerektomia może być wykonana metodą otwartą (przez nacięcie w brzuchu), laparoskopowo lub przezpochwowo, w zależności od indywidualnych uwarunkowań pacjentki. Zmiany w organizmie kobiety są trwałe, przez co nie będą mogły już zajść w ciążę.
Termoablacja mięśniaków
Termoablacja ultradźwiękowa mięśniaków macicy jest nowoczesną, nieinwazyjną metodą leczenia, która wykorzystuje skoncentrowaną energię ultradźwiękową do niszczenia tkanki mięśniaka. Podczas zabiegu wiązka ultradźwięków jest precyzyjnie kierowana na mięśniak, powodując miejscowy wzrost temperatury i w konsekwencji zniszczenie komórek guza. Zabieg ten jest wykonywany ambulatoryjnie, bez konieczności nacięć czy znieczulenia ogólnego, co pozwala na szybki powrót pacjentki do codziennych aktywności. Termoablacja ultradźwiękowa jest szczególnie korzystna dla kobiet, które chcą zachować macicę i płodność.
Krioablacja
Krioablacja mięśniaków to metoda leczenia, w której wykorzystuje się ekstremalnie niskie temperatury do zamrożenia i zniszczenia tkanki mięśniaka. Podczas zabiegu specjalna sonda jest wprowadzana do mięśniaka macicy pod kontrolą obrazowania, najczęściej ultrasonograficznego lub tomografii komputerowej. Następnie przez sondę przepuszczany jest ciekły azot lub argon, który zamraża tkankę mięśniaka, powodując jej obumarcie. Krioablacja jest metodą minimalnie inwazyjną, co oznacza mniejsze ryzyko powikłań i krótszy czas zdrowienia w porównaniu do tradycyjnych metod chirurgicznych.
Leczenie skoncentrowaną wiązką ultradźwięków pod kontrolą rezonansu magnetycznego (MRgFUS)
To zaawansowana technika, która łączy precyzję obrazowania rezonansem magnetycznym z terapeutycznym działaniem ultradźwięków o wysokiej intensywności. Podczas zabiegu pacjentka leży w aparacie rezonansu magnetycznego, który dostarcza dokładnych obrazów mięśniaka w czasie rzeczywistym. Jednocześnie skoncentrowana wiązka ultradźwięków jest kierowana na mięśniak, podgrzewając go do temperatury powodującej zniszczenie tkanki. MRgFUS pozwala na bardzo precyzyjne leczenie, minimalizując ryzyko uszkodzenia zdrowych tkanek otaczających mięśniak. Ta metoda jest całkowicie nieinwazyjna i nie wymaga nacięć ani znieczulenia ogólnego, co sprawia, że jest atrakcyjną opcją dla wielu pacjentek.
Profilaktyka mięśniaków macicy
W celu zapobiegania mięśniaków macicy zaleca się szereg działań, które minimalizują ryzyko ich powstania. Jest to między innymi dbanie o prawidłową masę ciała i dietę oraz regularne monitorowanie ciśnienia krwi, ponieważ wszystkie te czynniki wpływają na wzrost estrogenów, które powodują mięśniaki macicy. Zaleca się także rutynową aktywność fizyczną i dbanie o zachowanie niskiego poziomu stresu, ponieważ zarówno zdrowie fizyczne, jak i psychiczne, są zasadniczym elementem gospodarki hormonalnej organizmu. Bardzo ważne jest również wczesne wykrycie mięśniaków macicy, dlatego rekomenduje się regularne badania ginekologiczne. W przypadku zidentyfikowania problemu ginekolog będzie mógł zaproponować odpowiednie leczenie, np. w postaci leków lub zabiegów chirurgicznych.
